In christelijk Europa werd zelfmoord eeuwenlang beschouwd als zonde en misdaad, zowel tegen God, de natuur als de maatschappij. Zelfmoordenaars werden dan ook in de regel buiten gewijde grond begraven.
In de achttiende eeuw werd de zelfmoord langzamerhand gedecriminaliseerd en door Verlichtingsfilosofen verdedigd, geïnspireerd door antieke denkers als Zeno, Epicurus en Seneca. In de negentiende eeuw werd de suïcide steeds vaker beschouwd als ziekte in plaats van zonde en in de twintigste eeuw werd de daad in de meeste landen gelegaliseerd.
In de loop van de eeuwen is er veel over de zelfmoord geschreven, onder andere door Émile Durkheim die met zijn Le suicide, étude de sociologie (1897) een baanbrekende sociologische studie schreef.
Het eerste in het Nederlands geschreven boek over zelfmoord is Prophylacticum vitæ. Ofte bescherminge des levens, tegens selfs-moorderye (1660), geschreven door de predikant Simon Oomius (1630-1706), een aanhanger van de Nadere Reformatie. Oomius was een vrij productief auteur en schreef niet alleen over theologische vraagstukken, maar ook over geschiedenis, politiek en de Islam. Hij was predikant in Purmerland, veldprediker in het leger van Willem III en tenslotte predikant in Kampen. In die laatste hoedanigheid sprak hij zich fel uit tegen Bekkers De betoverde weereld (1691-1693).
Oomius beschouwt de zelfmoord uiteraard als een ernstige zonde (een "schrickelijcke, onnatuerlijcke ende verdoemelijcke sonde"), het was tenslotte een overtreding van het zesde gebod, "Gij zult niet doden". De auteur probeert de suïcide echter wel met enig begrip te benaderen: "Een rigereuse liefdeloosheydt moet hier vermijdt worden".
Hij geeft diverse voorbeelden van zelfmoorden — een schoolmeester die zich verhing, een kapitein die zich door het hoofd schoot, een koopman die zich verdronk, etc. Vervolgens gaat hij in op de motieven, en behandelt tenslotte de vraag hoe de zelfmoord voorkomen kan worden.
Het boek is tamelijk zeldzaam (de STCN noemt vijf exemplaren) en komt dus niet vaak op de markt. Onlangs werd op Catawiki een exemplaar, gebonden met een andere verhandeling, afgeslagen voor € 1.150.
Zie verder: Peter Buijs, 'Van zonde naar ziekte: Nederlandse opvattingen over zelfmoord ten tijde van de Verlichting', in: De Gids (Jaargang 1993), pp. 301-310; Voor Oomius zie: Biografisch lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme, deel 6, pp. 211-212.
תגובות