Hans Worrenberg: van boerenzoon tot wereldberoemde dwerg

Geëtst portret van Hans Worrenberg, vermoedelijk gemaakt in London in 1688.

Hans Worrenberg (1650-1695) werd geboren in Zwitserland. Met een lengte van slechts 78,4 cm groeide hij uit tot een van de beroemdste dwergen van Europa. Over zijn leven is weinig bekend. Hij zou de zoon zijn van een armlastige boer en als kind met garenspinnen zijn brood hebben verdiend. Een ongeluk, dat hem blind liet aan een oog, maakte hier een eind aan.

Worrenberg verruilde daarom het landleven voor een avontuurlijk leven in de showbiz, dankbaar gebruikmakend van wat de natuur hem geschonken had. Volgens bronnen kon hij heel aardig zingen en dansen. Bovendien gebruikte hij voor zijn optredens een kast waaruit hij plotseling tevoorschijn kwam, tot grote hilariteit van het publiek. Worrenberg besefte kennelijk dat het leven een theater is, en liet zich ook buiten het podium in diezelfde kast vervoeren. Een noodlottige beslissing, zoals later bleek.

De optredens van de dwerg waren in Nederland en Duitsland een regelrechte hit. En in 1688 was het tijd voor een volgende stap: de oversteek naar Engeland. Op een biljet wordt zijn komst aangekondigd als een ware sensatie:

"These are to give notice to all persons of quality, and others, there is lately come to this Famous City of London, the Rarity of the world, viz. A Man of the Least Stature that has been seen in the memory of any; being but two Foot and seven Inches in Heighth."

Worrenberg zou voor de Engelse koning hebben opgetreden en goed Nederlands (‘Dutch’) spreken. Hij was dagelijks te bewonderen in de pub Plume of Feathers, in Londen. Maar ook voor privé optredens, thuis of op een hotelkamer, draaide de dwerg zijn hand niet om.

Zijn naam verschijnt in bronnen in allerlei vormen: Hans Worremberg, John Worenberg, John Wormbergh, Worrenburg, enzovoorts. Verschillende kunstenaars legden zijn verschijning vast, waarmee hij ook in kunstzinnige zin een blijvende indruk achterliet. Het portret hierboven dateert vermoedelijk uit zijn Engelse periode en werd hoogstwaarschijnlijk gemaakt om zijn optredens te promoten.

Zijn roem had echter een tragisch einde. In 1695 werd hij in Rotterdam in zijn kast over de loopplank naar een schip gedragen. De loopplank brak en Worrenberg viel met kast en al in het water. Zijn leven eindigde theatraal zoals zijn shows begonnen: in een houten kast.

Bronnen

'Dwergen', in: Curiositeiten van allerlei aard (Amsterdam, 1876), nr 35-36, pp. 23-24.

Bert Sliggers, De tentoongestelde mens (Haarlem & Zutphen, 1993), p. 46.

Edward Wood, Giants and dwarfs (London, 1868) pp. 303-304.

Mezzotint portret van Hans Worrenberg. Op de achtergrond is de kast te zien die hij tijdens optredens gebruikte. Rijksmuseum Amsterdam, RP-P-1937-276.