Iedereen die met oude boeken werkt kent het fenomeen: je slaat een wat saaie band open en plotseling word je verrast door schitterende schutbladen. Schutbladen waren bedoeld om het bindmateriaal in de rug en de binnenzijde van de platten aan het oog te onttrekken. Aan het eind van de 16e eeuw kwamen binders op het idee hiervoor sierpapier te gebruiken.
Aanvankelijk was dit marmerpapier, dat vanuit Japan via Perzië en Turkije Europa had bereikt. De fabricage is relatief eenvoudig (hoewel het bereiken van een goed resultaat natuurlijk vakmanschap vereist): in een bak wordt een vloeistof gegoten die met druppels verf besprenkeld wordt, waarin vervolgens een patroon aangebracht kan worden. In de laatste stap wordt het papier op de vloeistof gelegd zodat het patroon op het papier wordt overgebracht. Marmerpapier kent een zeer grote variëteit aan patronen zoals kammarmer, golfmarmer en pauwenstaartmarmer.
In de loop van de tijd ontstonden echter ook andere vormen van sierpapier die eveneens vaak als schutbladen werden gebruikt, zoals stijfselverfpapier. Dit werd gemaakt door stijfselverf op een vel papier te smeren en daarin vervolgens een patroon aan te brengen. Een andere vorm is blokdrukpapier: met een ingeinkt of geverfd blok worden patronen op een vel papier gedrukt.
Maar veruit de meest indrukwekkende vorm van sierpapier is brokaatpapier, ontstaan aan het eind van de zeventiende eeuw in Augsburg. Hierbij wordt een dun laagje bladmetaal aangebracht op een al dan niet vooraf gedecoreerd vel papier. Vaak wordt er vervolgens met metalen platen een patroon in het papier gedrukt zodat er een fraai reliëf ontstaat.
De belangstelling voor sierpapieren schutbladen lijkt de laatste jaren flink gestegen. Dit komt vermoedelijk onder meer doordat antiquaar en sierpapier verzamelaar Simon Beattie in 2016 de Facebookgroep We Love Endpapers oprichtte. De groep telt inmiddels een kleine 7000 leden. Het zal dan ook niemand meer verbazen dat fraaie schutbladen de waarde van een boek (flink) kunnen verhogen. Het is enigszins ironisch dat de mooiste schutbladen vaak te vinden zijn in de saaiste religieuze boekjes. Dus voordat je die in een antiquariaat links laat leggen, is het verstandig ze even te openen.
Comments